
Verbinding is Hoofdzaak; Vroeg trauma & Interpersoonlijke Neurobiologie
Brain – Body – Mind
Samen op zoek naar implicaties voor behandeling
12 oktober 2022 - het negende CELEVT Congres
We ontdekken steeds meer over de wijze waarop vroege traumatische interpersoonlijke ervaringen fysiek gestalte krijgen in het zich ontwikkelende brein en hoe dat kan doorwerken in de volwassenheid. Hormonale, neurale en epigenetische veranderingen zijn daarvan het harde (neuro)biologische bewijs. Met deze veranderingen zien we ook aanhoudende schadelijke gevolgen voor de verbinding met het eigen lichaam en met anderen. Integratie is het kernbegrip op weg naar herstel. In dit congres kijken we vanuit de Interpersoonlijke Neurobiologie (IPNB) hoe we mentale en neurobiologische integratie kunnen bevorderen zodat de verbinding met het belichaamde zelf en met anderen kan worden hersteld. We zetten in dit congres de integratie van de reeds verworven kennis en inzichten rondom vroegkinderlijke traumatisering en interpersoonlijke neurobiologie centraal, waarbij we vooral samen op zoek gaan naar de implicaties voor behandeling.
De vragen die we ons stellen zijn: Wat zijn de laatste ontwikkelingen in de Interpersoonlijke Neurobiologie? Welke behandelinterventies werken bij vroeg getraumatiseerde mensen? Hoever gaan we met de toepassing van de bevindingen uit de neurowetenschappen? Hoe passen we interventies uit verschillende psychotherapeutische stromingen toe? En wat doen we juist niet bij vroeg getraumatiseerde cliënten?
Voor wie
Iedereen die beroepsmatig of persoonlijk geïnteresseerd is.
Hulpverleners in de GGZ: psychiaters, [klinisch] psychologen, psychotherapeuten, verpleegkundigen [specialisten], vaktherapeuten, orthopedagogen, sociaalpsychiatrisch verpleegkundigen, agogen, maatschappelijk werkers, haptotherapeuten, fysiotherapeuten, huis-, jeugdartsen, vertrouwensartsen, kinder & jeugdtherapeuten.
Accreditaties
- Nederlandse Vereniging voor Psychiatrie (NVvP)
- Nederlandse Vereniging voor Psychotherapie (NVP)
- Federatie van Gezondheidszorgpsychologen en Psychotherapeuten (FGzPt) (herregistratie KP en KNP)
- Vereniging EMDR Nederland (VEN)
- Register Vaktherapie
Staat uw gewenste accreditatie er niet bij en u komt met meerdere personen, neem dan contact met ons op.
Programma
Welkom en Keynote lezing: Hoofdzaken en bijzaken, neurowetenschappen voor de 21ste eeuw VCT-behandelaar
Drs. Renate Geuzinge
Tijdstip
9u30 – 10u15
Thema
De wetenschap, en in het bijzonder de neurowetenschap is enorm gegroeid. In de vorige eeuw dachten we nog in lineaire logica en aan een simpele nature-nurture dichotomie. Als we nu stilstaan bij hoe onze ervaringen tot stand komen, denken we al in termen van complexiteit; zelf-organiserende systemen van darmen en brein, van brein en psyche, van genen en omgeving. Door alle nieuwe ontdekkingen hebben we al een veel beter beeld gekregen van mentale gezondheid en ziekte. In een poging om al deze nieuwe kennis te implementeren in de praktijk zijn nieuwe behandelvormen bedacht, vaak vergezeld door hedendaagse digitale technologische apparaten en/of feedback-apps. Hoe nuttig zijn deze toepassingen voor mensen met vroegkinderlijke chronische traumatisering? Vanuit het overkoepelende interdisciplinaire veld van de Interpersoonlijke Neurobiologie neemt Renate Geuzinge u in deze inleidende lezing in vogelvlucht mee langs deze nieuwe uitvindingen, van voedingssupplementen tot breinstimulatie-apparaten. Ze doet een poging het kaf van het koren te scheiden en de vraag te beantwoorden wat werkt voor mensen met vroegkinderlijke chronische traumatisering.
Leestips volgen
Waarom voel, denk en doe ik wat ik niet wil voelen, denken en doen? En wat moet ik doen om dit te veranderen?
Prof. dr. Greet Vanaerschot
Tijdstip
10u15 – 11u00
Thema
Deze vraag stellen onze cliënten aan ons… Wat antwoorden wij hen?
Emoties zijn van belang voor ons denken en handelen en dit wordt door de neuro-affectieve wetenschappen ondersteund. Jaak Panksepp levert met zijn onderzoek, en het model van emotieverwerking in het brein dat hierop is gebaseerd, een belangrijke bijdrage om gedifferentieerder te begrijpen hoe emotieverwerking verloopt. Het biedt ons inzicht in het ontstaan van maladaptieve en adaptieve emotionele verwerkingsprocessen. Tevens biedt het ons handvatten voor het kiezen van een behandelfocus, het uitwerken van een behandelplan en het kiezen en inzetten van relationele en procesgerichte interventies om emotieverwerking te faciliteren. Dit model biedt tevens een basis om integratiever te begrijpen op welk niveau van emotionele informatieverwerking interventies vanuit de verschillende psychotherapeutische stromingen ingrijpen. De toegevoegde waarde van dit model voor ons therapeutisch handelen wordt geïllustreerd met een casus.
Leestips
– Boeken:
Greet Vanaerschot, Kees Kooiman, Gilbert Lemmens, Ton Balkom, van. Psychologie van normaal en pathologisch psychisch functioneren. In Leerboek psychiatrie / Hengeveld, M.W. [edit.]; et al.ISBN978-90-5898-278- Utrecht De Tijdstroom, 2016-p.127-144
Greet Vanaerschot, Kees Kooiman, Gilbert Lemmens,Ton Balkom, van. Psychologische behandelingen. In Leerboek psychiatrie / Hengeveld, M.W. [edit.]; et al.ISBN978-90-5898-278- Utrecht De Tijdstroom, 2016-p.209-225
Greet Vanaerschot. Differentieel empatisch interactieaanbod. Handboek gesprekstherapie: de persoonsgerichte experiëntiële benadering – ISBN 978-90-5898-138-7 – Utrecht, Tijdstroom – 2008, p.347-370
Greet Vanaerschot, Germain Lietaer, Monica Gundrum. Interactioneel proceswerk. Handboek gesprekstherapie: de persoonsgerichte experiëntiële benadering – ISBN 978-90-5898-138-7 – Utrecht, Tijdstroom – 2008, p.205-231
– Artikelen:
Greet Vanaerschot. Werken aan interpersoonlijke en intrapsychische angst door middel van een empathisch afgestemde therapeutische relatie. Tijdschrift cliëntgerichte psychotherapie = TCgP-ISSN1380-7161-53:4(2015)p.271-286
Greet Vanaerschot. Empathic resonance and differential experiential processing : an experiential process-directive approach. American journal of psychotherapy-ISSN0002-9564-61:3(2007)p.313-331
Greet Vanaerschot. Kwetsbare danspartners : over empathie bij fragiele belevingsprocessen
Toegang tot de psychotherapie internationaal-ISSN1566-0273-:2(2006)p.153-177
Koffie en theepauze
11u00 – 11u30
Lezing 2
Dr. Suzette A. Boon
Tijdstip
11u30 – 12u15
Thema
Informatie volgt
Tegen de woordenstroom in
Drs. Peter Rombouts MCM
Tijdstip
12u15 – 12u30
Thema
Peter Rombouts geeft in woord en beweging op een aantal momenten in het programma een reflectie op wat er in het congres gebeurt. Dit doet hij door wat hij hoort, ziet en ervaart te vertalen in een gedicht en in een dans. Zo krijgt het woordeloze ruimte om te spreken en krijgt het voelen en waarnemen met het lichaam de mogelijkheid om in een kunstzinnige vorm te verschijnen.
Lunchpauze
12u30 – 13u30
Via vaktherapie van affectregulatie naar zelfregulatie
Leanne Nieuwenhuis
Sanne van der Vlugt
Tijdstip
13u30 – 14u15
Thema
Kinderen en jongeren met complex trauma laten diverse, ernstige gedrags-en emotionele problemen zien. Zij kunnen regiepakkend gedrag laten zien of juist aangepast of onverschillig reageren. Wat vaak opvalt is de fysieke gespannenheid, het niet verdragen van hulp, het hebben van een korte aandachtsspanne en de snel oplopende frustratie. Deze groep kinderen en jongeren verdragen niet zomaar de steun, sturing en begrenzing van een volwassene. Zij hebben weinig of geen vertrouwen in zichzelf of (de goede intenties) van anderen. En zij kunnen vaak geen woorden geven aan gevoelens of het hoe-en-waarom van hun gedrag.
De problemen hebben tot gevolg dat deze kinderen en jongeren zowel thuis als op school vastlopen in hun ontwikkeling.
In de Affectregulerende Vaktherapie (ArVT) behandeling worden vaktherapeutische activiteiten en de therapeutische werkrelatie geïntegreerd ingezet. In het methodisch samendoen van activiteiten wordt het emotionele deel van het brein aangesproken, waarbij de therapeut voortdurend co-regulerend aanwezig is. Gaandeweg wordt vanuit de opgedane ervaringen stap voor stap de verbinding gemaakt met het cognitieve deel van het brein. De context rondom het kind of de jongere wordt hierin altijd actief meegenomen.
In deze lezing leggen Sanne en Leanne, mede-ontwikkelaars en schrijvers van de interventie Affectregulerende Vaktherapie, uit wat ze doen en waarom ze dat zo doen. Hierbij maken ze gebruik van videomateriaal uit de praktijk. De visie is om eerst te werken aan de ontwikkeling van affectregulatie. Het werken aan affectregulatie is breed inzetbaar: ook behandelaren uitandere disciplines, ouders en pleegouders, ouderbegeleiders en leerkrachten krijgen handvatten om de onderliggende problematiek te beïnvloeden.
Leestips
Bleumer, P. & Meijer, R. (2016). Mentaliserend coachen, Bevorder zelfreflectie en inlevingsvermogen in organisaties. Boom Uitgevers.
Hutsebaut, J., Nijssens, L., & Van Vessem, M. (2021). De kracht van mentaliseren. (2e druk)Boom Uitgevers.
Nieuwenhuis, L., Smelt, C., Van der Vlugt, S., Van der Ende W, & Vos, P. (2020). Basisboek affectregulerende vaktherapie. Garant.
Schmeets, M. & Verheugt-Pleiter, J. (2005). Affectregulatie bij kinderen. Een psychoanalytische benadering. Koninklijke Van Gorcum.
Verstrikt in Verwarring; Vaktherapie beeldend vanuit IPNB perspectief
Maartje Stam-Rommens
Tijdstip
14u15-15u00
Thema
Maartje Stam maakt in deze lezing op verhalende wijze , via beeldend werk van cliënten, het werken met emoties in de fasegerichte traumabehandeling inzichtelijk. Zij geeft een inkijk hoe je als beeldend therapeut kan werken aan integratie van de scherven die vroeg trauma hebben achtergelaten. Welke interventies zijn bevorderlijk om de verbinding te maken tussen het boven- en benedenbrein? En, welke voor de verbinding tussen de linker- en rechterhersenhelft? Welk beeldend aanbod sluit waarbij, en wanneer goed aan? Wanneer je je interventies goed aansluit bij waar de client zich bevindt, dan kan van ‘verstrikt in verwarring’ naar ‘verbonden fragmenten’ bewogen worden. Hoe je via verbeelden, beleven en verwoorden, in de context van de therapeutische relatie, samen een gefragmenteerd levensverhaal tot een samenhangend geheel maakt is een doorlopende zoektocht, en tevens een blijvende inspiratiebron.
Leestips
Baljon, M., Geuzinge, R. (2017). Echo’s van trauma. Amsterdam: Boom uitgevers.
Docter, P. (2015). Inside Out. Walt Disney Studios, Pixar Animation Studios.
Edwards, B. (2012). Drawing on the Right Side of the Brain. London: Profile Books Ltd.
Elbrecht, C. (2018). Healing trauma with guided drawing. Berkeley, California: North Atlantic Books.
Nieuwenhuis, L., Smelt, C., Vlugt van der, S., Ende van der W, Vos, P. (2020). Basisboek affectregulerende vaktherapie. Antwerpen – Apeldoorn: Garant.
Bij patiënten met een post-traumatische stressstoornis na vroegkinderlijke trauma zien we dat aan dergelijke complexe ontwikkelingstaken niet of onvoldoende is toegekomen.
Integratie van zich steeds verder ontwikkelende sensorische informatie van lichaam (puberteit, executief functioneren), emoties en cognities is verstoord. Deze informatie wordt vervolgens gefragmenteerd opgeslagen in het lange termijn geheugen. Ook een integratieve mentale representatie van het lichamelijke zelf is vaak voldoende ontwikkeld (verstoord lichaamsbeeld). Dit heeft negatieve consequenties voor zelfbeeld en zelfregulatie-mogelijkheden en emotieherkenning (alexithymia).
Lichamelijke sensaties kunnen daardoor niet worden herkend als een lichamelijke component van een emotie maar worden aangezien als signalen van een (lijdend) lichaam. Dit wordt vaker herkend bij mensen met een conversiestoornis of somatische symptoomstoornis/ SOLK. In de behandeling is er dan moeite om gevoelens onder woorden te brengen of emoties te differentiëren (alexithymia) en dit kan voor misverstanden of disrupties zorgen in de therapeutische alliantie.
In deze lezing wordt ingegaan op de voornaamste kenmerken van alexithymia en de relatie met trauma en het lichaam. Daarnaast worden interventies besproken om met trauma-gerelateerde alexithymia en lichamelijke klachten om te gaan.
Onderzoek wijst uit dat traumatische ervaringen vaak leiden tot adaptieve psychosomatische regulatie strategieën vanuit de impliciete geheugensystemen, die de patiënt beletten een bevredigend leven met betekenisvolle relaties te hebben. Er is daarom een groeiend besef dat een lichaamsgeoriënteerd kader van belang is bij het behandelen van de complexe symptomen horend bij de gevolgen van traumatische stress (e.g. Levine, 1997; Rothschild, 2000; Ogden et al. 2006; van der Kolk, 2006; Payne et al., 2015).
In de lezing wordt ingegaan op de resultaten van onderzoek naar de somatische gevolgen van vroegkinderlijk trauma. Aan de hand hiervan wordt de basis voor een lichaamsgeörienteerde psychologische interventiestrategie voor psychotrauma geschetst. Review van de literatuur over lichaamsgerichte interventies geeft een beginnend positief beeld van het effect van deze interventies. De resultaten uit deze review worden kort samengevat en de consequenties voor onderzoek en praktijk worden besproken
Koffie en theepauze
15u00 – 15u30
Muziekinterventies voor stressreductie bij vroeg trauma
Dr. Martina de Witte
Tijdstip
15u30 – 16u15
Thema
Teveel stress geeft een verhoogd gevoel van activatie en alertheid, voortdurende spanning in het lichaam, een verhoogde hartslag, en zorgt ervoor dat je moeilijk in slaap kunt komen. Het kunnen reguleren van stress/arousal is daarom vaak een belangrijk onderdeel van traumabehandeling, in het bijzonder bij cliënten de kampen met vroegkinderlijke en/of chronische traumatisering.
De stress verlagende eigenschappen van muziek worden steeds vaker in verband gebracht met een breed scala aan positieve uitkomsten, zoals het kunnen omgaan met angst, het reguleren van lichamelijke spanning, het beter kunnen slapen, het verminderen van pijnklachten, enz. Om het hoofd te bieden aan de negatieve impact van stress, gebruiken miljoenen mensen ter wereld kalmerende medicatie, welke vaak geassocieerd wordt met talrijke contra-indicaties en negatieve bijwerkingen. Gelukkig zien we ook dat de ontwikkeling en inzet van innovatieve en niet-farmacologische interventies voor stressvermindering, sterk in opmars is. Muziekinterventies, waaronder receptieve interventies (de cliënt luistert naar de muziek) en actieve interventies (de cliënt is actief betrokken bij het maken van muziek), kunnen worden beschouwd als dergelijke niet-farmacologische interventies. Vooral voor patiëntpopulaties waarvan bekend is dat ze kwetsbaarder zijn voor stress, zoals zij die kampen met effecten van vroegkinderlijk trauma, is dit een belangrijke ontwikkeling.
In deze lezing staat zowel onderzoek als praktijk centraal. Er wordt ingegaan op de effecten van muziekinterventies, waaronder muziektherapie, op stressgerelateerde problematiek. De verschillen tussen muziekinterventies komen aan bod, en er worden praktische voorbeelden gegeven a.d.h.v. casuïstiek vanuit de klinische praktijk.
Literatuurtip
de Witte, M., Pinho, A. D. S., Stams, G. J., Moonen, X., Bos, A. E., & van Hooren, S. (2020). Music therapy for stress reduction: a systematic review and meta-analysis. Health Psychology Review, 1-26.
Full article: Effects of music interventions on stress-related outcomes: a systematic review and two meta-analyses (tandfonline.com)
de Witte, M., Knapen, A., Moonen, X., Stams, G.J., & van Hooren, S. (2022). Development of a music therapy micro-intervention for stress reduction. The Arts in Psychotherapy, 77, 101872
Development of a music therapy micro-intervention for stress reduction – ScienceDirect
de Witte, M. & Wesseling, T. (2021). Muziek als interventie bij stress: hoe muziek en muziektherapie een bijdrage kunnen leveren aan het verminderen van stress. Tijdschrift Kinder- & Jeugdpsychotherapie.
Aldwin, C. M. (2007). Stress, coping, and development: An integrative perspective (2nd ed.). Guilford Press.
Russell, G., & Lightman, S. (2019). The human stress response. Nature Reviews Endocrinology, 15(9), 525-534.
De Goldbergvariaties van J.S. Bach; verlies, verbinding en levensloop
Susanne Niesporek
Benedikt Enzler
Saeko Oguma
Tijdstip
16u15 – 17u00
Thema
Violiste Susanne Niesporek met Trio T’Adam – cellist Benedikt Enzler en altvioliste SaekoOguma, [leden van het Koninklijk Concertgebouworkest] spelen delen uit de Golbergvariaties van J.S. Bach in een transcriptie voor strijktrio.
Susanne Niesporek voelt zich al vanaf jonge leeftijd sterk verbonden met de mens Bach in zijn hoedanigheid als pater familias, als musicus, rouwende en vertrouwende. In goede en in slechte tijden hielp zijn muziek haar. Susanne noemt dit “gefühltes Wissen “.
De Aria met variaties van de Goldbergvariaties ziet zij als metafoor voor de levensloop van geboorte tot dood. Zij kijkt naar [vroeg] trauma en daarmee gepaard gaande gevoelens van gemis aan verbinding, eenzaamheid, rouw en verlies. Susanne is winnaar van de prestigieuze prijs Prix de Salon. In dat kader verschijnt dit najaar haar boek met teksten en beelden [schilderijen, aquarellen, etsen] met betrekking tot muziek, levensgebeurtenissen, verlies en nieuw begin. Toegelicht wordt wat muziek kan betekenen in essentiële verbinding, met mensen, met de natuur, maar ook met traumatische ervaringen die je niet altijd woordelijk hoeft te verklaren. Zoals Susanne zegt: Luister nou maar….
Kosten
De kosten bedragen € 325 euro per persoon.
- Early bird (inschrijven vóór 15 juni 2022) € 280
- (ex) cursisTrauma Academie € 280
- Studenten € 265 euro (bij inschrijving een kopie van de geldige collegekaart toevoegen).
Verhinderd?
Bij verhindering kunt u zich zonder kosten laten vervangen. Annuleren kan uitsluitend schriftelijk. Restitutie bij annulering:
- vòòr 22 september: 75% van de deelnamekosten
- tussen 22 september en 7 oktober: 50%
- na 7 oktober vindt geen restitutie meer plaats.